Belediye Başkanlarımız
Osmanlı’da Cumhuriyete Belediye Başkanlarımız
Osmanlılarda kadı hukuk işlerinin yanı sıra şehrin belediye hizmetlerini de yürütmekteydi. Bu şekilde şehir yaşamından kaynaklı hukuki problemlerin de pratik çözümü amaçlanmıştı.
Fatih İstanbul’u fethettiğinde devrin şöhretli alimlerinden Hızır Bey Çelebi’yi İstanbul kadısı olarak tayin etmiştir. Rumlar tarafından Kalkedon olarak adlandırılan bölge de Hızır Bey’e arpalık (maaş) olarak tahsis etmiştir. Kadının köyü olarak adlandırılan muhit zamanla Kadıköy adını almıştır. Yetiştirdiği önemli ilim adamları ve telif ettiği birçok eserle Hızır Bey İstanbul’un unutulmaz ilk belediye başkanı olmuştur.
Klasik dönmede İstanbul, Bilad-ı Erbaa adı verilen dört bölgeden oluşmaktaydı. İstanbul (sur içi), Galata, Eyüp ve Üsküdar. Bunların her birinin kadısı ayrı olup her hafta Çarşamba Divanı’nda Sadr-ı Azam başkanlığında toplanılırdı. Şehrin sorunları görüşüldükten sonra heyet rastgele belirlenen bir çarşıya çıkar, esnaf ve halkın şikayetlerini dinlerdi.
Sultan II. Mahmut belediye hizmetlerini kadıdan, modern belediyeciliğin çekirdeğini oluşturan İhtisap Nezareti’ne devretti. 1855 Şehremaneti Nizamnamesi’yle de Avrupa belediye teşkilatlarının bir benzeri olan İstanbul Şehremaneti kuruldu. Belediye hizmetleri uzmanlardan oluşan bir şehir meclisi ve meclis azalarından hükümetçe atanan Şehremini tarafından yürütülmeye başlandı.
Cumhuriyetin ilanından sonra çıkartılan 1930 tarihli Belediye Kanunuyla Şehremini ismi de tarihe karışmış ve belediye reisliği dönemi başlamıştır.
1957 yılına kadar valiler aynı zamanda belediye başkanlığı görevini yürütmekteydi.
1957 yılında belediye işleri halk tarafından seçilen Belediye Meclisi ve Vilayet Meclisinin yetki ve denetimine bırakıldı. Demokrat Partili Kemal Aygün dolaylı seçilen ilk İstanbul Belediye Reisi oldu.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından belediye ve vilayet meclisleri feshedildi. 1963 Yerel seçimlerinde %40,4’le AP’li Nuri Erdoğan seçimleri kazandığı halde memuriyet görevinden yasal süresinde istifa etmediği için %35 oy alan CHP’li Haşim İşcan İstanbul’un doğrudan seçilen ilk belediye başkanı oldu.
Kadılar, şehreminleri, valiler; asker ve sivillerle yüzlerce isim İstanbul’u yönetti. Bunlardan sadece birkaç tanesi İstanbul’un unutulmazları arasına girdi. İlk sıra hiç şüphesiz İstanbul Efendisi Hızır Bey Çelebi’nindir. Onu son Şehremini ve Cumhuriyet dönemi İstanbul Valisi Memduh Üstündağ takip etmektedir. Memduh Bey Atatürk’ün övgüsünü kazanmış ve İstanbul’da birçok yeniliğe öncülük etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk resmi nikah Memduh Bey tarafından kıyılmıştır. Atatürk’ün vefatının ardından düzenlenen cenaze merasiminde oluşan izdihamda hayatını kaybedenler olunca Memduh Bey görevini Dr. Lütfi Kırdar’a bırakmıştır.
1949 yılında göreve atanan Fahrettin Kerim Gökay, hakkında çizilen 500’ün üzerinde karikatür, “Mini mimi valimiz… Ne olacak halimiz. Gökte Allah, yerde Fahrettin Kerim” sözleriyle hafızalara kazınmıştır. Halk Ekmeğin kurucusu CHP’li Ahmet İsfan, Anap’lı Bedreddin Dalan ve SHP’li Nureddin Sözen de meşhur belediye başkanlarımızdandır. Milli Görüş belediyeciliğinin sembol isimlerinden Recep Tayyip Erdoğan da özellikle Haliç Projesi ve uzun yıllar yürüttüğü Başbakanlık, Cumhurbaşkanlığı ve Başkanlık dönemleriyle İstanbul’un sembol isimlerinden biri olmuştur.
Ali Müfit Gütuna ve Kadir Toptaşın'ın da belediye başkanı olduğu İstanbul'un bu günkü Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'dur.
Zübeyir Tolga Çiler
